Bi, Đừng Sợ (2011) là tác phẩm nghệ thuật của đạo diễn Phan Đăng Di, đoạt nhiều giải thưởng danh giá tại các Liên hoan phim lớn như Cannes, Quốc tế Busan, Quốc tế Vancouver và Quốc tế Stockholm. Trước khi ra mắt vào năm 2011, bộ phim đã được quảng bá rầm rộ và sau khi công chiếu nhận được nhiều lời khen từ chuyên gia. Những đánh giá tích cực hầu hết đến từ giới phê bình, trong khi phần lớn khán giả lại không quá hào hứng, không chỉ vì đây là một bộ phim nghệ thuật mà còn bởi sự trần trụi của nó khiến không phải ai cũng cảm nhận được. Và tôi cùng nằm trong số những khán giả đó. Bi, Đừng Sợ lấy bối cảnh mùa hè Hà Nội, trong một gia đình ba thế hệ. Bi là đứa trẻ 6 tuổi với ánh mắt tò mò, luôn khám phá thế giới xung quanh. Bố Bi là người đàn ông trung niên, tuy có công việc ổn định nhưng lại thường xuyên vắng mặt trong các bữa cơm gia đình, chỉ quay về khi đã say. Anh ta thờ ơ với vợ và dửng dưng với gia đình, nhưng lại có tình cảm mãnh liệt với một cô gái làm nghề gội đầu massage.
Ông nội Bi đã già yếu, trở về sau nhiều năm xa quê mà không chút tình cảm với gia đình. Mẹ Bi là người phụ nữ chăm lo gia đình, chịu đựng sự lạnh nhạt của chồng và chăm sóc bố chồng dù phải đối mặt với nụ cười và vẻ mặt không mấy thiện cảm. Ngoài ra, còn có cô của Bi, đang quá tuổi lấy chồng, hằng ngày đi dạy học và yêu thầm một học sinh trong lớp. Đời sống mỗi ngày trong phim diễn tiến bằng kỹ thuật tự sự. Phim không nhắc đến quá khứ của nhân vật hay lý do bố Bi trở thành người tệ bạc và vô cảm trước cái chết của bố. Những ẩn khuất trong mỗi nhân vật dần hiện qua các sự kiện thường ngày. Chính vì cách tự sự này, phim thiếu cốt truyện và thông điệp rõ ràng, chỉ phản ánh hiện thực.
Tuy nhiên, hiện thực đó lại trần trụi và… đau đớn đến mức khiến khán giả (trong đó có tôi) cảm thấy sợ hãi. Mục tiêu của đạo diễn Phan Đăng Di là tạo ra thế giới của những con người tưởng như bình thường nhưng thực ra không phải vậy. Bố của Bi, lẽ ra là trụ cột gia đình, về cả tài chính lẫn tình cảm. Nhưng anh chỉ là một cái xác vô hồn, chìm đắm ở các quán bia sau giờ làm, vui thú tiệm gội đầu massage và cô nàng ở đó. Anh thờ ơ với vợ con, với bố, chỉ muốn em gái ế chồng rời khỏi nhà. Anh lạc lối trong quan hệ. Anh bị cô nàng gội đầu từ chối, đập đầu chảy máu, rồi tìm đến vợ để thỏa mãn nhu cầu và trút giận.
Người đáng ra là trụ cột lại trở thành nguồn gốc của mọi rắc rối trong gia đình. Mẹ Bi vì sự lạnh nhạt của chồng mà chất chứa nhiều ẩn ức, đón tiếp bố chồng trở về bằng cách không bình thường. Cô chăm sóc ông bằng viên đá giữa cái nắng oi bức… ông được chườm đá, lau người, khiến ông bật nảy lên vì kích thích. Cô ấy còn gợi ý ông ra ngoài đi dạo với ánh mắt đầy mời gọi, để bé Bi tự chơi một mình trên cánh đồng lau. Còn hai người làm gì trong suốt buổi chiều thì không ai hay biết.
Vì đã trở thành “gái già”, cô của Bi phải tìm bạn đời qua mai mối. Thế nhưng, chỉ gặp lần thứ hai, cô đã ân ái với anh kia giữa bãi đá dưới ánh mặt trời. Dù vậy, cô vẫn bị cậu nam sinh thu hút, mê đắm đến mức thấy mặt cậu là trốn chạy, thậm chí bò dưới đám lau để lén nhìn cậu đá bóng. Cô còn sử dụng nước đá để xoa dịu cơn khát tình. Khán giả có thể cảm thông phần nào với những xung đột nội tâm, nhưng việc đẩy nhu cầu bản năng của nhân vật lên đỉnh điểm khiến cô có phần méo mó, gây chút rùng mình.
Phan Đăng Di xây dựng hình ảnh bé Bi, cậu nam sinh, bố Bi và ông Bi đại diện cho các giai đoạn khác nhau trong cuộc đời một người đàn ông. Đạo diễn muốn tạo ra một thế giới bình thường với những con người đời thường để khán giả có thể nhìn thấy chính mình trong đó. Tuy nhiên, không phải ai cũng nắm bắt được thông điệp mà đạo diễn muốn truyền tải khi các tình tiết và nhân vật quá rời rạc, thiếu cảm xúc. Thêm vào đó, ông đã tạo ra một mô hình cứng nhắc, bởi cuộc đời mỗi người có những dòng chảy riêng, không ai lạc lối hay bế tắc như ông thể hiện.
Dòng phim nghệ thuật vốn đã khó nhằn với khán giả đại chúng nên không ngạc nhiên khi Bi, Đừng Sợ, với những chi tiết kỳ quái và khó hiểu, không được đón nhận nồng nhiệt. Ngoài vài góc quay đặc sắc và sáng tạo khi dùng hình ảnh quen thuộc như nước đá làm biểu tượng xuyên suốt, Bi, Đừng Sợ không đủ sức chạm đến trái tim khán giả.
