Nếu bạn là người Mỹ gốc Á, có thể bạn đã biết đến bộ phim Con Nhà Siêu Giàu Châu Á (Crazy Rich Asians), chuyển thể từ tiểu thuyết của Kevin Kwan. Nếu không, có lẽ bạn thắc mắc tại sao một bộ phim hài lãng mạn lại gây tò mò đến vậy. Nếu bạn nghĩ đây chỉ là một bộ phim thông thường, có vẻ như bạn chưa để ý đến sự hiện diện của nhiều bộ phim với hình ảnh người giống bạn. Đối với người Mỹ gốc Á, một tác phẩm điện ảnh có thể ảnh hưởng mạnh mẽ. Cùng Chuyên Film theo dõi bên dưới nhé!
Ngôi sao của phim, Ngô Điềm Mẫn (Constance Wu), chia sẻ rằng giá trị của Con Nhà Siêu Giàu Châu Á, với toàn bộ dàn diễn viên là người Mỹ gốc Á, nằm ở mong muốn đạt được “sự đa dạng trong cách kể chuyện.”
Việt đã nêu lên khái niệm này trong tác phẩm của anh Nothing Ever Dies: Vietnam and the Memory of War. Chính sự đa dạng trong cách kể chuyện đã giúp Hollywood sản xuất nhiều phim về chiến tranh Việt Nam như Apocalypse Now, The Deer Hunter, đến Platoon, Full Metal Jacket và Rambo. Những bộ phim này diễn ra tại Việt Nam, và dù có cái hay, chúng chủ yếu tập trung vào hành động của người Mỹ da trắng. Người Việt trong các phim thường chỉ đảm nhận vai phụ, xuất hiện với những lời kêu ca, lẩm bẩm trước khi được cứu, bị cưỡng bức hay giết hại.
Bạn có thể nói: “Nhưng đây là phim Mỹ. Dĩ nhiên, chúng nên xoay quanh người Mỹ!” Tuy nhiên, điều này không lý giải vì sao người da màu, Latinh, bản địa, phụ nữ, và đặc biệt là người Mỹ gốc Á, dù đã phục vụ trong quân đội Mỹ, lại hiếm thấy trong các phim này.
Con Nhà Siêu Giàu Châu Á nổi bật bởi vì Việt và phần lớn người Mỹ gốc Á khác lớn lên với cảm giác thiếu vắng “sự phong phú trong cách kể chuyện”. Họ sống trong cảnh thiếu thốn các câu chuyện về chính mình, dẫn đến cần phải đấu tranh để tự thuật lại câu chuyện của mình, phản kháng lại những gì bóp méo hay xóa bỏ họ. Nhiều người Mỹ thường áp những hình ảnh, thường tiêu cực về người châu Á, lên bất kỳ người Mỹ gốc Á nào họ gặp.
Những minh họa tiêu biểu nhất
Đó là nhân vật như người chủ nhà Nhật Bản trong bộ phim Breakfast at Tiffany’s năm 1961, do Mickey Rooney thủ vai, với hàm răng vẩu và đôi mắt xếch, hay nam sinh ngoại quốc có giọng nặng Long Duk Dong từ bộ phim Sixteen Candles năm 1984, được thủ vai bởi Gedde Watanabe, một người Mỹ gốc Á. Nhiều người Mỹ gốc Á thấy khó chịu với những vai diễn này, lo rằng họ có thể bị bạn bè hoặc người lạ, cả người lớn, trêu chọc.
Điều này cho thấy sự thiếu sót trong cách kể chuyện – sự vắng bóng của những nhân vật trông giống người Mỹ gốc Á, và khi có thì lại không được khắc họa đầy đủ.
Một giải pháp là thay đổi cách kể chuyện. Việt nhớ lại sự bất ngờ và niềm vui khi khám phá The Joy Luck Club, tiểu thuyết nổi tiếng của Amy Tan, khi anh 18 tuổi. Anh không biết đến sự tồn tại của những cây viết người Mỹ gốc Á (mặc dù thực ra đã có nhiều tác giả trước đó). Sau này, Wayne Wang chuyển thể cuốn sách thành phim, và trong thoáng chốc, người Mỹ gốc Á được trải nghiệm sự phong phú của cách kể chuyện – với những nhân vật và câu chuyện phức tạp về người Mỹ gốc Á.
Tuy nhiên, The Joy Luck Club không phải là bứt phá mà họ mong đợi. Những bộ phim chính với người Mỹ gốc Á thủ vai chính vẫn xa vời. Trong khi đó, Hollywood tiếp tục làm mới các phim châu Á với diễn viên da trắng, để nhân vật châu Á do diễn viên da trắng đóng và làm phim có bối cảnh ở châu Á nhưng diễn viên chính là người da trắng.
Bài học ở đây là việc kể những câu chuyện của cá nhân là không đủ nếu không có quyền lực kinh tế. Họ thiếu ảnh hưởng ở Hollywood thế kỷ 20, có rất ít hoặc không quyền hạn trong xuất bản, chính trị và tập đoàn cấp cao.
Chính vì thế, một bước đột phá đơn lẻ không thể tự mình tạo ra một nền kinh tế với sự đa dạng trong kể chuyện. Nếu Con Nhà Siêu Giàu Châu Á thành công trong việc thay đổi nhận thức và cách thể hiện của Hollywood về người châu Á và người Mỹ gốc Á, điều đó sẽ nhờ vào những nỗ lực lâu dài của hàng trăm diễn viên, tác giả, đạo diễn, nhà sản xuất, người đại diện là người Mỹ gốc Á ở Hollywood suốt nhiều thập kỷ.
Con Nhà Siêu Giàu Châu Á đáng lẽ chỉ là một bộ phim giải trí về những người giàu có “khủng khiếp” gốc Hoa từ Singapore và tình cờ có những diễn viên Mỹ gốc Á tham gia. Nhưng… họ vẫn chưa có đủ các bộ phim về những người châu Á nghèo khó, hay những người châu Á khỏe mạnh, hay những người Singapore không mang dòng máu Hoa, hay những nhà cách mạng Á châu muốn lật đổ hệ thống tư bản toàn cầu, chấp nhận lối sống xa hoa của những người châu Á giàu có một cách ghê tởm và không quan tâm đến những gì xung quanh, những cá nhân phức tạp như nếu họ là người da trắng. Vì thế Con Nhà Siêu Giàu Châu Á sẽ trở thành một điều to lớn hơn cần đạt được nếu như bộ phim chỉ đơn thuần xoay quanh những người da trắng siêu giàu.
Đối với người Mỹ gốc Á, nếu Con Nhà Siêu Giàu Châu Á thành công, họ cũng sẽ thành công; nếu gặp thất bại, họ cũng sẽ thất bại. Đây là định nghĩa khi sống trong một nền kinh tế mà sự phong phú về hình thức kể chuyện còn hạn chế.
Khi và nếu họ đạt được một nền kinh tế dồi dào về cách thể hiện câu chuyện, một bộ phim tệ về người Mỹ gốc Á sẽ chỉ đơn giản là một bộ phim tệ. Một bộ phim xuất sắc sẽ đầy ngoạn mục, nhưng một bộ phim trung bình cũng sẽ không trở thành vấn đề lớn. Một tác phẩm không xuất sắc về người Mỹ gốc Á sẽ không phá hủy sự nghiệp hay được coi là thất bại cho người Mỹ gốc Á, cũng như một bộ phim do người da trắng thực hiện không đại diện cho bất kỳ điều gì về họ.
Thử thách thực sự khi tính phong phú trong cách kể chuyện là họ có quyền tạo ra những bộ phim trung bình. Và sau khi thực hiện những bộ phim trung bình, họ sẽ được tạo điều kiện để sản xuất thêm nhiều bộ phim như vậy, như cách Hollywood tiếp tục tạo ra hàng loạt bộ phim tầm thường về người da trắng, nhất là đàn ông da trắng.
Đó là một thước đo của sự bình đẳng – quyền được trở nên trung bình và được công nhận vì điều đó, hơn là yêu cầu áp đặt lên người Mỹ gốc Á và Con Nhà Siêu Giàu Châu Á, phải trở nên khác biệt chỉ để mọi người quan tâm.
Nguồn: The New York Times
